Bu 5 şərtə görə Rusiya DAĞILACAQ
Xüsusilə də Ukraynaya qarşı işğalçılıq müharibəsi və bu müharibə fonunda Rusiyanın çoxsaylı zəif tərəflərinin üzə çıxması bu böyük və çoxmillətli ölkənin dağılması perspektivləri barədə müzakirələri xeyli artırıb.
1. İqtisadi çöküş
Rusiya iqtisadiyyatı əsasən neft və qaz ixracından asılıdır. Enerji qiymətlərinin uzun müddət aşağı düşməsi və ya tələbatın azalması halında dövlət əsas gəlir mənbəyini itirmək riski ilə üzləşir. Qeyri-sabitliyin əlavə amili maliyyə sektoruna, hərbi sənaye kompleksinə və yüksək texnologiyalı sənayelərə təsir edən beynəlxalq sanksiyalardır.
İnflyasiya, işsizliyin artması, defolt riski və sosial proqramların azaldılması əhali arasında, xüsusən də dotasiya olunan regionlarda kütləvi narazılıq yarada bilər.
2. Hərbi məğlubiyyət və ya uzun sürən müharibə
Müharibədə məğlubiyyət mərkəzi hökumətə inamın itirilməsinə və təhlükəsizlik qüvvələrinin demoralizasiyasına səbəb ola bilər. Uzun sürən münaqişə həm də resursları tükəndirir, elitanın və əhalinin hakimiyyətə təzyiqini artırır, daxili sabitliyin pozulması üçün münbit zəmin yaradır.
3. Mərkəzi hökumətin zəifliyi
Hökumətin əsas mərkəzi kimi Moskvada qeyri-sabitlik tez bir zamanda yerli elitanın avtonom şəkildə fəaliyyət göstərməyə başlayacağı bölgələrə yayıla bilər.
Rusiya Federasiyasına mədəni, dil və tarixi xüsusiyyətlərin qorunduğu 20-dən çox milli respublika daxildir. Tatarıstan, Başqırdıstan, Yakutiya, Çeçenistan və Dağıstan kimi respublikaların separatçı hərəkatlar üçün müəyyən potensialı var.
Ayrı-ayrılıqda ayrı-seçkilik, iqtisadi bərabərsizlik və ya federal hökumətin həddindən artıq müdaxiləsi ilə kəskinləşə bilən millətlərarası gərginliklər ayrıca qeyd edilməlidir.
5. Xarici qüvvələrin təsiri
Mərkəzi hakimiyyətin zəifliyindən kənar qüvvələr istifadə edə bilər. Bəzi ölkələr, xüsusən Sibir, Qafqaz və ya Uzaq Şərq kimi strateji bölgələrdə öz təsirlərini gücləndirmək üçün regional hərəkatları dəstəkləyə bilər.
İnformasiya müharibəsi, sanksiyalar siyasəti, müxalifətə dəstək, kiberhücumlar – bütün bunlar sistemi daxildən daha da sabitsizləşdirə bilər.
Tarixi presedentlər:20-ci əsrdə Rusiya artıq oxşar ssenarilərlə üzləşib. 1991-ci ildə SSRİ-nin dağılması iqtisadi böhran, mərkəzin siyasi zəifliyi, milli hərəkatlar və “yuxarıdan” islahat proseslərinin birləşməsi nəticəsində baş verdi. Eynilə, 1917-1922-ci illər vətəndaş müharibəsi ərazilərin əhəmiyyətli bir hissəsi üzərində nəzarətin itirilməsinə səbəb oldu.
Baxmayaraq ki, bu gün Rusiyanın dağılması ən çox ehtimal olunan ssenari olmasa da, onun riskləri aşağıdakılar fonunda artır:
-avtoritar durğunluq, iqtisadi tənəzzül,
-hərbi məğlubiyyətlər, daxili münaqişələr və artan regional narazılıq.
C.Məmmədli
“AzPolitika.info”