Azərbaycanda dünya ölkələrinə nümunə olacaq səmərəli dövlət qulluğu siyasəti həyata keçirilir

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev : Hər bir şəxs bilməlidir ki, dövlət qulluğunda olmaq imtiyaz deyil, məsuliyyətdir, insanlara xidmət imkanıdır.

Azərbaycanda hər il 23 iyun Dövlət Qulluqçuları Günü kimi qeyd olunur. Bu gün dövlət quruculuğu prosesində fədakar əməyi ilə seçilən, cəmiyyətə xidmət prinsipinə sadiqliyi ilə örnək olan dövlət məmurlarının əhəmiyyəti vurğulanır. Bu sənəddə Azərbaycan dövlət qulluğunun tarixi kökləri, missiyası, əldə etdiyi nailiyyətlər, gələcək məqsədləri və cəmiyyət üçün əhəmiyyəti haqqında ətraflı məlumat verilir. Dövlət qulluğu, müasir dövlətin dayanıqlı inkişafının, qanunun aliliyinin və vətəndaş məmnuniyyətinin təminatında əvəzsiz rol oynayır. Azərbaycanda Dövlət Qulluqçuları Gününün təsis edilməsi dövlətçilik tarixində mühüm addım hesab olunur. Azərbaycanda dövlət qulluğunda çalışanlara qarşı qayğı da dövlət tərəfindən daim diqqət mərkəzindədir və cənab Prezident tərəfindən dövlət qulluqçularının sosial təminatının yaxşılaşdırılması ilə bağlı davamlı tədbirlər görülür. 23 İyun Azərbaycanda Dövlət Qulluqçularının Peşə Bayramı Günü kimi qeyd olunur. Bu əlamətdar gün Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin 25 may 2006-cı il tarixli Sərəncamı ilə rəsmən elan edilmişdir. Seçilən tarix – 23 iyun – özü də təsadüfi deyil. 2002-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatı (BMT) tərəfindən 23 iyun ” Dövlət Qulluğu Günü ” kimi elan edilmişdir. Bu qərarın məqsədi dövlət qulluqçularının cəmiyyətin inkişafına verdiyi töhfəni tanıtmaq, ictimai xidmətlərin əhəmiyyətinə diqqət çəkmək və peşəkar idarəçiliyi təşviq etmək idi. Artıq dünyanın bir çox ölkələrində bu gün müxtəlif formalarda qeyd olunur – dövlət qulluqçularına mükafatlar verilir, ictimai islahatlara dair tədbirlər keçirilir, vətəndaşlar üçün açıq qapı günləri təşkil edilir.
Ulu Öndər Heydər Əliyevin dövlət idarəçiliyi siyasəti, müasir Azərbaycan dövlət qulluğunun formalaşmasında həlledici rol oynamışdır. Onun rəhbərliyi altında aparılan islahatlar, dövlət aparatının səmərəliliyinin artırılmasına, korrupsiyanın qarşısının alınmasına və vətəndaşlara daha keyfiyyətli xidmətlərin göstərilməsinə yönəlmişdir. Bu gün qeyd olunan Dövlət Qulluqçuları Günü, Heydər Əliyevin dövlət idarəçiliyi sahəsində qoyduğu möhkəm təməllərin davamıdır. Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra beynəlxalq aləmdə özünəməxsus yer tutduğundan dövlət institutlarının yenidən qurulması və müasir dövlət idarəçiliyinin yaradılması mühüm əhəmiyyət kəsb edirdi. Dövlət qulluqçuları günü bu çətin prosesdə iştirak edən, ölkənin inkişafı üçün gecə-gündüz çalışan dövlət qulluqçularına minnətdarlıq ifadəsi kimi qəbul edilir. Bu günün məqsədi dövlət qulluğunun təkcə bir peşə deyil, həm də milli bir vəzifə olduğunun şüurunu gücləndirməkdir. Azərbaycan Respublikasında dövlət qulluğunun hüquqi və institusional əsasları 21 iyul 2000-ci ildə qəbul edilmiş və 1 sentyabr 2001-ci ildə qüvvəyə minmiş “Dövlət qulluğu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə formalaşdırılmışdır. Həmin qanuna əsasən, dövlət qulluğu — dövlət orqanlarında daimi əsaslarla çalışan şəxslərin ictimai idarəçilik funksiyalarını həyata keçirdiyi peşəkar fəaliyyətdir. Dövlət qulluqçusu isə yalnız inzibati tapşırıqları icra edən şəxs deyil, eyni zamanda dövlətin vətəndaşla ünsiyyətdə olan üzüdür. Bu səbəbdən dövlət qulluqçusunun fəaliyyəti yalnız hüquqi deyil, etik baxımdan da mühüm əhəmiyyət daşıyır.
“Dövlət qulluğu haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun qəbulundan ötən dövr ərzində dövlət qulluğu sahəsində geniş qanunvericilik bazası yaradılmış, həyata keçirilmiş islahatlar nəticəsində Azərbaycanda müasir dövlət qulluğu sistemi formalaşmış, dövlət qulluqçularının peşəkarlığının artırılması və sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi məqsədilə zəruri addımlar atılmışdır.
Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsinin rəsmi məlumatlarına əsasən 2024-cü il yanvarın 1-nə ölkədə dövlət qulluqçularının sayı 27,1 min nəfər olmuşdur ki, onların da 29,7 faizini qadınlar təşkil edir. Dövlət qulluqçularının 7,3 faizi dövlət orqanlarında inzibati vəzifələrin ali – 3-cü təsnifatları, 3,8 faizi 4-cü təsnifatı, 11,7 faizi 5-ci təsnifatı, 7,9 faizi 6-cı təsnifatı, 46,6 faizi 7-ci təsnifatı, 22,7 faizi isə dövlət qulluğunun yardımçı vəzifələri üzrə işləmişdir.
Azərbaycan Dövlət Qulluğunun Əsas Rolları:
1. Vətəndaşlara Xidmət:
Dövlət xidməti vətəndaşların gündəlik həyatlarında ehtiyac duyduqları əsas xidmətləri göstərir və dövlətin cəmiyyətdə təmsil olunmasını təmin edir.
2. Siyasət İnkişafı
Milli səviyyədə müəyyən edilmiş siyasətlərin hazırlanması, həyata keçirilməsi və davamlı olaraq təkmilləşdirilməsi dövlət məmurlarının məsuliyyətidir.
3. Hüquq-mühafizə
Bütün ölkə ərazisində qanunların və qaydaların ədalətli, şəffaf və səmərəli icrası qanunun aliliyinin əsasını təşkil edir.
4. Resursların İdarə Edilməsi
Dövlət resurslarının şəffaf, hesabatlı və səmərəli idarə olunması iqtisadi sabitlik və inkişaf üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir.
Azərbaycanda dövlət qulluğu dövlətlə cəmiyyət arasında körpü təşkil edən həyati mexanizmdir. Bu rollar ölkənin ümumi inkişaf strategiyalarına uyğun irəliləyişini təmin etməklə həm milli təhlükəsizliyi, həm də cəmiyyətin rifahını dəstəkləyir.
Dövlət qulluğunun sosial və iqtisadi inkişafa təsiri
İqtisadi artım
Dövlət xidmətləri ölkənin iqtisadi artımı və sabitlik məqsədlərinə nail olunmasında əsas rol oynayır. Dövlət işçiləri iqtisadi siyasətin formalaşdırılması və həyata keçirilməsində bilavasitə iştirak edir və səmərəli bürokratiya investisiya mühitinin yaxşılaşdırılmasına töhfə verir.
Sosial Rifah
Sosial rifah proqramlarının uğurla həyata keçirilməsi dövlət xidmətlərinin səmərəliliyindən asılıdır. Təhsil, səhiyyə və sosial təminat kimi sahələrdə göstərilən xidmətlər cəmiyyətin həyat keyfiyyətinə birbaşa təsir edir.
Şəffaflıq və Hesabatlılıq
Dövlət xidmətlərində şəffaflıq və hesabatlılıq prinsiplərinin gücləndirilməsi vətəndaşların dövlətə inamını artırır və korrupsiyaya qarşı mübarizədə mühüm vasitədir. Bu, ölkənin beynəlxalq aləmdə nüfuzunu artırır.
İnvestisiya Mühiti
Düzgün fəaliyyət göstərən dövlət xidməti daxili və xarici investisiyalar üçün təhlükəsiz və proqnozlaşdırıla bilən mühit təmin edir. Bürokratik proseslərin sadələşdirilməsi və şəffaf idarəetmə investorlar üçün cəlbedici mühit yaradır.
Dövlət qulluğu sistemində aparılan islahatlar son illərdə daha da dərinləşdirilib. Dövlət İmtahan Mərkəzi tərəfindən keçirilən imtahanlar vasitəsilə namizədlər müsabiqə və müsahibə mərhələlərindən keçərək vəzifəyə təyin olunurlar. Bu sistem şəffaflıq və obyektivlik baxımından regional səviyyədə nümunəvi model hesab olunur. Həmçinin, dövlət qulluqçuları üçün etik davranış kodeksi tətbiq edilir, davamlı peşəkar inkişaf üçün təlimlər təşkil olunur, xidməti fəaliyyətlərinin qiymətləndirilməsi mərhələli şəkildə həyata keçirilir. Karyera yüksəlişi də müəyyən meyarlara əsaslanaraq həyata keçirilir ki, bu da dövlət qulluğuna ictimai etimadı artırır.
Dövlət qulluğunda nailiyyətlər və əsas islahatlar
Elektron Hökumət Tətbiqləri:
Son illərdə Elektron Hökumət tətbiqləri böyük sürət qazanmışdır. Vətəndaşların rəqəmsal platformalar vasitəsilə dövlət xidmətlərinə asan çıxışı bürokratik prosesləri sürətləndirib və vətəndaş məmnunluğunu artırıb. Texnoloji inkişafın və rəqəmsallaşmanın təsiri ilə dövlət qulluğu sahəsində xidmətlərin elektronlaşdırılması istiqamətində ciddi irəliləyişlər əldə olunub. “Elektron hökumət” portalı, ASAN xidmət modeli, rəqəmsal sənəd dövriyyəsi və vətəndaş müraciətlərinə cavab mexanizmləri — bunların hər biri dövlət qulluğunun operativliyini və şəffaflığını artıran vasitələrdir. Bu yanaşmalar göstərir ki, müasir dövlət qulluqçusu yalnız hüquqi biliklərə deyil, eyni zamanda texnoloji bacarıqlara və sosial kommunikasiya qabiliyyətlərinə də sahib olmalıdır.
Beynəlxalq uyğunluq:
Azərbaycan dövlət idarəçiliyində beynəlxalq standartlara uyğunluq istiqamətində mühüm addımlar atıb. Bu proses ölkəyə beynəlxalq əməkdaşlığı gücləndirməyə və qlobal idarəetmə şəbəkələrinə inteqrasiya etməyə kömək etdi.
Bu islahatlar Azərbaycanın dövlət idarəçiliyini daha müasir, dinamik və vətəndaş yönümlü struktura çevirmək səylərinin göstəricisidir.
Lakin bu yolda bir çox problemlər yaranır, aşağıda həmin problemlər və onların həll yollarından bəhs edirik:
Çətinliklər:
• Korrupsiyaya qarşı mübarizə
• Bürokratik maneələrin mövcudluğu
• Davamlı vətəndaş məmnunluğunu təmin etmək
• Yeni texnologiyalara uyğunlaşma
Həll yolları:
• Korrupsiyaya qarşı mübarizədə sıfır tolerantlıq siyasəti
• Bürokratik proseslərin rəqəmsallaşdırılması və sadələşdirilməsi
• Davamlı təlim və inkişaf proqramları
• Effektiv audit və şikayət mexanizmləri
• Vətəndaşların əks əlaqə sistemlərindən aktiv istifadə
Azərbaycanın dövlət xidmətləri müasirləşmə yolunda müəyyən çətinliklərlə üzləşsə də, bu maneələri aradan qaldırmaq üçün qətiyyətli addımlar atır. Xüsusilə, korrupsiyaya qarşı mübarizə ölkənin əsas prioritetlərindən birinə çevrilib. Hökumət bu sahədə şəffaflığın və hesabatlılığın artırılması üçün hərtərəfli islahatlar həyata keçirib.
2012-ci ildə yaradılan “ASAN Xidmət” mərkəzləri Azərbaycanda dövlət xidmətlərinin müasirləşdirilməsində mühüm mərhələyə çevrilib. Bu mərkəzlər “bir pəncərə” prinsipi ilə fəaliyyət göstərir, vətəndaşlara bir dam altında 50-dən çox müxtəlif dövlət xidmətləri təklif edir. ASAN Xidmət bürokratik prosesləri minimuma endirməklə şəffaflığın və vətəndaş məmnunluğunun maksimum dərəcədə artırılmasına nail olub.
“ASAN Xidmət”in uğurları beynəlxalq miqyasda da yüksək qiymətləndirilib. 2023-cü ilin məlumatlarına görə, vətəndaş məmnunluğu 99%-dən çoxdur. Bundan əlavə, beynəlxalq hesabatlar göstərir ki, ASAN Xidmət dövlət xidmətlərində korrupsiya ilə bağlı təsəvvürləri 70% azaldır. 2024-cü ilin əvvəlinə 25 milyondan çox müraciətə baxan bu mərkəzlər Azərbaycanın dövlət idarəçiliyi islahatlarında aparıcı rolunun konkret sübutudur.
Azərbaycanda, həmçinin dövlət qulluqçularının davamlı təhsilinə və peşəkarlığının artırılmasına böyük əhəmiyyət verilir. Bu sahədə ən mühüm qurumlardan biri də Azərbaycan Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasıdır. Akademiya dövlət məmurlarına müasir idarəetmə üsulları, liderlik bacarıqları və innovativ yanaşmalar üzrə hərtərəfli təlimlər verir.
Beynəlxalq əməkdaşlıq və təcrübə mübadiləsi də bu prosesin tərkib hissəsidir. Dövlət qulluqçuları müxtəlif ölkələrdə yaxşı təcrübələri öyrənmək və öz biliklərini artırmaq üçün müxtəlif proqramlarda iştirak edirlər. Rəqəmsal bacarıqların inkişafı və süni intellekt kimi yeni texnologiyalara uyğunlaşma dövlət məmurlarının gələcək nəslinin hazırlanmasında prioritet sahələrdən biridir. Bu yolla Azərbaycan müasir və dinamik dövlət qulluğu strukturu yaratmağı qarşısına məqsəd qoyub. Nəticə olaraq, dövlət qulluğu sadəcə bir idarəetmə sistemi deyil, strateji əhəmiyyət daşıyan milli resursdur. Onun keyfiyyəti və səviyyəsi ölkənin idarəetmə mədəniyyətini, vətəndaş məmnuniyyətini və hüquqi sabitliyini müəyyən edir. Dövlət qulluqçularının peşəkarlığı isə bu sistemin ürəyidir. 23 İyun Azərbaycanda Dövlət Qulluqçuları Günü dövlət qulluğu işçilərinin ölkənin inkişafında əsas rolunu bir daha xatırladır və onların fədakar əməyini yüksək qiymətləndirir. Müasirləşmə, vətəndaş mərkəzlilik və şəffaflıq prinsipləri ilə təchiz edilmiş dövlət xidmətləri Azərbaycanın gələcək hədəflərinə çatması üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Son illər atılan addımlar, xüsusilə “ASAN xidmət” kimi innovativ modellər dövlət idarəçiliyinin effektivliyini artıraraq beynəlxalq aləmdə nümunə göstərib. Qarşılaşılan çətinliklərə baxmayaraq, dövlət məmurları davamlı təlimlər və peşəkar inkişaf yolu ilə özlərini yeniləyərək daha yaxşı xidmətlər göstərmək vizyonlarını davam etdirirlər. Bu əlamətdar gün dövlətinə, millətinə xidmət edən bütün dövlət məmurlarına hörmət və minnətdarlıq ifadəsidir. Onların fədakarlığı sayəsində Azərbaycan hər gün daha firavan və sabit gələcəyə doğru irəliləyir. İyunun 23-də biz görürük ki, bu fədakar səylər bir daha öz layiqli qiymətini alır.
Azərbaycan Respublikası Prezidenti cənab İlham Əliyevin uğurlu və uzaqgörən siyasəti nəticəsində bildiyimiz kimi torpaqlarımızın 30 illik işğalına son qoyulmuşdur. Məhz bu səbəbdən həmin ərazilərdə abadlıq işləri görülməsi lazımdır. Prezident 16 noyabr 2022-ci ildə “Azərbaycan Respublikasının işğaldan azad edilmiş ərazilərinə Böyük Qayıdışa dair I Dövlət Proqramı”nın təsdiq edilməsi haqqında sərəncam imzalamışdır. Həyata keçirilən məqsədyönlü və genişmiqyaslı layihələr Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarının sürətlə dirçəlməsinə, əhalinin dayanıqlı məskunlaşmasına və davamlı iqtisadi aktivliyinin təmin olunmasına xidmət edir, habelə həmin ərazilərin yüksək inkişaf etmiş regiona çevrilməsi üçün sağlam bünövrə yaradır .Azərbaycan Respublikası Prezidenti cənab İlham Əliyevin həyata keçirdiyi islahatlar Azərbaycanın dayanaqlı inkişafının səbəbidir. Ümummilli Lider Heydər Əliyevin qurduğu müstəqil Azərbaycan dövləti cənab Prezident İlham Əliyevin liderliyi ilə öz tarixinin yüksəlişlə müşayiət olunan şərəfli bir dövrünü yaşayır. Azərbaycan Respublikası Prezidenti cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə ölkəmiz davamlı olaraq inkişaf edir, güclənir, regionda güc mərkəzinə çevrilir. Azərbaycan son 22 ildə tarixinin ən qüdrətli dövrünü yaşayır. Bütün sahələrin sürətli inkişaf etdiyi respublikamız dünyada siyasi, iqtisadi, hərbi gücü ilə tanınır. Bu, Azərbaycan Respublikası Prezidenti cənab İlham Əliyevin milli maraqlara cavab verən uğurlu daxili və xarici siyasətinin nəticəsidir. Əsrə bərabər 22 ilin zirvəsində təbii ki, işğal altındakı torpaqlarımızın azad olunması, ərazi bütövlüyümüzün bərpası ilə nəticələnmiş Vətən müharibəsi dayanır. Prezident, Müzəffər Ali Baş Komandan, Azərbaycan Respublikası Prezidenti cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə qazanılmış Qarabağ Zəfəri xalqımızın qəhrəmanlıq tarixinə qızıl hərflərlə yazıldı. Azərbaycan qalib ölkəyə, xalqımız qalib xalqa çevrildi. Bu Qələbə sayəsində regionda yeni reallıqlar yarandı. 44 günlük Vətən müharibəsində qazanılan şanlı Zəfər isə Müzəffər Ali Baş Komandan, cənab Prezident İlham Əliyevin Liderliyinin təntənəsidir. Bu möhtəşəm Zəfər nəticəsində torpaqlarımız Ermənistanın işğalından azad olundu və 30 ilə yaxın davam edən Qarabağ münaqişəsinə son qoyuldu. Dünya hərb tarixində xüsusi yer tutan bu müharibə Azərbaycan Respublikası Prezidenti cənab İlham Əliyevin daha bir keyfiyyətini – sərkərdəlik məharətini üzə çıxardı. Vətən müharibəsində qazanılmış Qələbə həm də son 30 ildə həyatın bütün sahələrində əldə olunmuş uğurlarla, dinamik inkişafla bilavasitə bağlıdır. İlk növbədə, güclü və qüdrətli dövlət yaratmaq lazım gəlirdi və Azərbaycan Respublikası Prezidenti cənab İlham Əliyevin dəfələrlə vurğuladığı kimi, Azərbaycan heç vaxt indiki qədər güclü olmayıb. Ötən 22 ilə nəzər salsaq görərik ki, dövlətimizin başçısı xalqa verdiyi bütün vədləri yerinə yetirib. Bu müddət ərzində ölkəmizin bütün sahələrdə sürətli inkişafına nail olunub, insanların rifah halı daha da yaxşılaşıb. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev demişdir: “Dövlət qulluğunda çalışmaq o deməkdir ki, həmin vətəndaşa müstəqil, demokratik dövlət və vətəndaş cəmiyyəti quruculuğunun ön sıralarında olmaq imkanı etibar edilmişdir. Hər bir şəxs bilməlidir ki, dövlət qulluğunda olmaq imtiyaz deyil, məsuliyyətdir, insanlara xidmət imkanıdır. Tutduğu vəzifənin səviyyəsindən və əhəmiyyətindən asılı olmayaraq, dövlət qulluqçusu həmişə xatırlamalıdır ki, o, xalqın xidmətçisidir, insanlara xidmət, onların qayğıları ilə yaşamaq onun əsas vəzifəsidir”. Ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən əsası qoyulan və bu gün cənab Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilən kadr siyasəti dövlətçiliyimizin bütün sahələrində yeni düşüncəli, savadlı, işgüzar, bacarıqlı, saf mənəviyyatlı, yüksək təşkilatçılıq və informasiyadan istifadə etmək qabiliyyətinə malik olan kadrların hazırlanmasına, onların cəsarətlə seçilib irəli çəkilməsinə böyük zəmin yaradır.

s.e.f.d., dos. Murtəza Həsənoğlu

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyası Siyasi İdarəetmə Fakültəsinin Dekanı