Müasir Azərbaycan Ordusu: Qalib Xalqın Rəşadətli Ordusu və Tarixi Böyük Qələbəyə Aparan Yol

Azərbaycan Silahlı Qüvvələri millətimizin, dövlətimizin, müstəqilliyimizin istiqlalı uğrunda fədakarca çırpınan millət ruhunun görkəmli bir mükâfatı, milli iradənin möhtəşəm bir əsəridir. Azərbaycan Silahlı Qüvvələri bizim göz bəbəyimizdir. 26 İyun – Azərbaycan Respublikasının Silahlı Qüvvələri Günüdür. Cəsarətimizi tarixdən, gücümüzü millətimizdən, ilhamımızı əcdadımızdan aldıqdan sonra qarşımızda hiç kimsə, heç bir quvvət duramayacaqdır. Hamısından mühümü Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinində aşılmaz iman vardır, qorxusuz ürək vardır, yüksək bir fəzilət vardır. Dövlətimizin ən köklü qurumlarından , ən təcrübəli quruluşlarından biri olan, millətimizin hüzuru və təhlükəsizliyi üçün gecə- gündüz fədakarca vəzifə icra edən , dövlət nizamının qorunmasında donanımı, təhsili və disipliniylə təsirli rol oynayan ordumuz bizi qürurlandırmakdadır. Azərbaycan Ordusu ilə hər birimiz qürur duyuruq. Dünya Azərbaycanlılarını Azərbaycan Silahlı Qüvvələri Günü münasibətilə təbrik edirəm. Ulu öndər Heydər Əliyevin 22 may 1998-ci il tarixli fərmanına əsasən, Əlahiddə Azərbaycan Korpusunun yarandığı gün – 26 İyun Azərbaycan Respublikasının Silahlı Qüvvələr Günü elan olundu və hər il bu tarix rəsmi dövlət bayramı kimi qeyd edilir. Azərbaycan ordusu dünyanın ən güclü 50 ordusu sırasında yer tutur.
26 iyun — Azərbaycan Silahlı Qüvvələri Günü, 1918-ci il tarixində Cümhuriyyət hökumətinin qərarı ilə “Azərbaycan Korpusunun yaradıldığı gündür. Bu korpus 1917-ci ildə formalaşmış Müsəlman Korpusundan gəlmiş və Azərbaycan Demokratik Respublikası (ADR) ordusunun ilkin təminatını vermişdir. 1998-ci ilin 22 may tarixli fərmanla Ulu Öndər Heydər Əliyev tərəfindən bu tarix rəsmi bayram günü elan olunmuş, hər il dövlət səviyyəsində qeyd edilir. Silahlı qüvvələr cəmiyyətin suverenliyini, ərazi bütövlüyünü və vətəndaşlarının təhlükəsizliyini qorumaq üçün fundamental qurumdur. Millətçilik prosesi və dövlət institutlarının formalaşmasında ordu həm fiziki müdafiə, həm də milli birlik simvolu rolunu oynayır. Müasir dövrdə ordular həm xarici, həm də daxili təhdidlərə qarşı—terror, humanitar böhranların idarə edilməsi, fövqəladə hallar zamanı müdaxilə baxımından əhəmiyyətli struktur kimi fəaliyyət göstərir. 1918-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaradılması çərçivəsində ordunun formalaşması müstəqil dövlətçiliyin ilk təzahürlərindən biridir. ADR bu baxımdan müsəlman dünyasında qadınlara seçki hüququ verməsi ilə yanaşı, ordu quruculuğunu da siyasi müstəqilliyin əsasını təşkil edən prioritetlərdən biri olaraq görmüşdür .
Sovet dönəmindən sonra 1991-ci ildə müstəqillik qazandıqdan sonra Azərbaycan ordusu Sovet silahlı birləşmələrindən əldə olunan resurslarla yenidən təşkil edilmişdir . Xüsusi olaraq Ulu Öndər Heydər Əliyevin 1993-cü ildən başlamış ordu quruculuğu strategiyası, şəxsi heyətin hazırlığı, material-texniki bazanın bərpası və 1998-ci ildən aviasiya və hərbi akademiyaların sistemli inkişafı bu sahədə dönüş nöqtəsi olmuşdur. Bunun nəticəsində müasir Azərbaycan Silahlı Qüvvələri yüksək peşəkarlıq səviyyəsi, müasir silahlanma və texnikanı əldə etməklə yanaşı, 2020-ci ilin Vətən müharibəsində öz effektivliyini sübut etmişdir .1918-ci il mayın 28, ADR-nin “İstiqlal Bəyannaməsi”nin qəbulunda qeyd edilmişdir ki, “Azərbaycan özünü xarici müdaxilələrdən müdafiə etmək, daxildəki düşmən qüvvələri zərərsizləşdirmək üçün nizami orduya malik olmalıdır”. Eyni ayın sonunda – mayın 28-də, ilk müdafiə naziri general Xosrov bəy Sultanov təyin edilmiş; orduya dair struktur planları hazırlanana qədər digər nazirlər və komandirlər – Səməd bəy Mehmandarov, Əliağa Şıxlinski kimi şəxslər strukturun formalaşmasında böyük rol ​oynamışdır. 1919-cu ilin əvvəlinə qədər hərbi quruculuq prosesi aktiv şəkildə aparılmışdır: piyada, süvari, artilleriya diviziyaları, atlı bölmələr, teleqraf, dəmiryol batalyonları və hava hissələri təşkil edilmişdir. 1918-ci il iyunun 19, ölkədə hərbi vəziyyət elan edilməsi; 26 iyun – ADR Nazirlər Şurasının “Əlahiddə Azərbaycan Korpusu”nun yaradılması haqda qərarı ilə diviziya səviyyəli milli ordu formalaşdırılmağa başlanmışdır. Bu korpus əsas etibarilə 5 000 nəfər silahlı heyətə malik olmuş və şəxsi heyət çar dövrünün “Tatar süvari alay”ı və Müsəlman korpusundan formalaşmışdır. Bu addım Şərqdə ilk demokratik ordu formalaşdırılması səylərindən biri idi və orduya çağırış elan edilib, Aprel 1919-a qədər təxminən 30 000 nəfərlik nizami ordu yaradılmışdır. 1920-ci ilin aprelində, Sovet Rusiyasının XI ordusu tərəfindən Azərbaycanın işğalı başa çatdıqda, milli ordu dağıdılmış, rəhbər şəxslər güllələnmiş və sovet sisteminə inteqrasiya başlanmışdır. Sovet hakimiyyəti dövründə azərbaycanlı gənclər həm də hərbi xidmətə çağırılmış, lakin əsasən tikinti və logistika batalyonlarında – münaqişə zonalarının uzaq hissələrində yerləşdirilmişlər.1991-ci il oktyabrın 9-da, SSRİ dönəmində status-kvonu pozan Azərbaycan Ali Soveti “Milli Ordunun yaradılması haqqında” qərar qəbul etmişdir. Lakin 1992-ci ildə Silahlı Qüvvələr Günü ilkin olaraq “9 oktyabr” elan edilsə də, 1998-ci il mayın 22-də Ümummilli Lider Heydər Əliyevin fərmanı ilə bu gün 26 iyun tarixinə dəyişdirilmişdir. 1993-1998-ci illərdə Ulu Öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə ordunun strukturlaşdırılması, personal hazırlıq, kadr islahatları, texniki baza formalaşdırılmış, hava və dəniz qüvvələri yenidən təşkil edilmişdir . Bugünkü müstəqil Azərbaycan ordusu məhz bu bərpa mərhələləri əsasında formalaşıb, 2020-ci ilin Vətən müharibəsi dövründə göstərdiyi yüksək döyüş qabiliyyətinin təməlini məhz bu illərdə atılan struktur islahatları təşkil etmişdir. 1993-cü ildə Ulu Öndər Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışından sonra bu proses ciddi templə gücləndi. 1993-cü il noyabrında qəbul olunmuş “Müdafiə haqqında” qanun ordu strukturunun hüquqi bazasını formalaşdırdı. 19931998ci illər ərzində Ümummilli lider Heydər Əliyev ordunun strukturlaşdırılmasına dair 109dan çox müşavirə, iclas və görüş keçirdi, şəxsi heyət, madditexniki baza, kadr seçimi məsələləri sistemli şəkildə tənzimləndi. Ümummilli lider Heydər Əliyev şəxsi heyətin mənəvipsixoloji hazırlığına, zabitəsgər münasibətlərinə, xalqordu birliyinin formalaşdırılmasına böyük önəm verdi və orduya vətənpərvərlik ruhunu aşıladı. Hərbi təhsil sahəsində də çoxsaylı islahatlar həyata keçirildi: 1997-ci ildə Cəmşid Naxçıvanski adına hərbi lisey, 1997-ci ildə Azərbaycan Ali Hərbi Məktəbi və 1999-cu ildə Hərbi Akademiya yaradıldı.
1994-cü il 12 mayda Qarabağ münaqişəsində atəşkəs razılaşması əldə olundu. Bu razılaşmanın ardından struktur islahatlar daha geniş vüsət aldı: qoşun növləri təsnifləndi, zavodlupolkovnik komandirlər sistemləşdirildi, fərarilik halları, madditexnika təminatı və qanunvericilik dəstək bazası möhkəmləndirildi. Hərbi qanunvericilik yeniləndi: “Silahlı Qüvvələr haqqında”, “Hərbi xidmət haqqında”, “Hərbi qulluqçuların statusu haqqında” qanunlar qəbul edilərək hüquqiyyat müasirləşdirildi. Hərbi infrastruktur gücləndirildi, maliyyətəchizat normallaşdı, şəxsi heyət üçün sosial təminat, yemək və tibbi xidmətlər yaxşılaşdırıldı.
Peşəkarlıq səviyyəsi:Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev:2020-ci ildən bəri Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrin sayı iki dəfə artmış, seçim sistemi daha ciddi olub, sosialpsixoloji hazırlıq yüksək səviyyədədir .
Texniki təchizat: 2005-ci ildə yaradılmış Müdafiə Sənaye Nazirliyi tərəfindən yerli silah və texnikanın istehsalı təmin edilir — “İstiqlal” snayper tüfəngi, “Orbiter” tipli dronlar, “Gürzə” zirehli maşın, antitank minaları və s. Eyni zamanda, digər ölkələrdən alınan sistemlər modernləşdirilərək istifadəyə verilir — İsrailTürkiyə texnologiyası əsasında Su25, T72 zirehli maşınları təkmilləşdirilib. NATO standartlarına uyğun təlimlər, birgə hərbi təlimlər (Türkiyə, Gürcüstan) və beynəlxalq sülhməramlı missiyalarda (Kosovo, İraq, Əfqanıstan2021ə qədər) iştirak ordunu müasir döyüş sistemlərinə adaptasiya edib .
Vətən müharibəsi (2020-ci il) və Silahlı Qüvvələrin rolu
Taktiki uğurlar: 2020ci ilin payızında baş verən qısa, lakin intensiv müharibədə Xüsusi Təyinatlı Qüvvələr Şuşanın, Cəbrayılın və digər strateji yüksəkliklərin azad edilməsində əsas rollardan birini tutub .
Modern silah sistemləri: Bayraktar TB2 və Akinci dronları, Harop kamikadze dronları, LORA və digər sistemlər qarşı tərəfin hava hücumlarına qarşı üstünlük yaradıb.
Zəfər paradı: 10 dekabr 2020ci ildə keçirilən Zəfər paradında müxtəlif dron və müasir texnikalar ilk dəfə nümayiş edildi — TB2, Orbiter, Heron, Harop və s. Müharibədən sonra Azərbaycan Ordusu işğaldan azad edilmiş rayonlarda komando briqadaları, sərhəd, Daxili Qoşunlar və Dövlət Təhlükəsizlik Xidmətinin xüsusi bölmələri ilə möhkəmləndirilib. Akıncı və komando briqadalarının yerləşdirilməsi işğaldan azad olunan mülki infrastrukturun təhlükəsizliyinin təminində əhəmiyyətli rol oynayır .
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev, suveren ordu modeli yaratmaq məqsədilə müdafiə xərclərinə üstünlük verib: son iyirmi ildə büdcə 135 milyon dollardan 3,1 milyard dollara yüksəlib . Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev “Müdafiə Sənaye Kompleksinin” qurulmasını təşviq edib — 1 000ə yaxın müdafiə məhsulu hazırda yerli istehsaldadır və ixrac olunur . Beynəlxalq sanksiyalardan asılılığı azaltmaq üçün Rusiyadan alınmış Su25 və T72 zirehli maşınları Türkiyə və İsrail texnologiyası ilə təkmilləşdirilib. Ali Baş Komandan kimi xüsusi birliklər — komando, dəniz piyadaları, sərhəd və xüsusi xidmət strukturlarının sayını artırıb. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev mütəmadi olaraq yeni hərbi fabrikin qurulmasına sərmayə yatırır, sərbəst istehsal bacarığını gücləndirir və kadrların təkmilləşdirilməsinə davam edir .
26 iyun — Azərbaycan Silahlı Qüvvələri Günü, dövlət səviyyəsində qeyri-iş günü elan olunur və bu münasibətlə hər il genişmiqyaslı tədbirlər keçirilir.
Paradlar: Bakıdakı Azadlıq Meydanında keçirilən hərbi parad Azərbaycan ordusunun gücünü və peşəkarlığını nümayiş etdirir. Bu paradlar CIS ölkələri arasında ən iri paradlardandır və şəhərdə hava şouları da təşkil olunur.
Rəsmi mərasimlər: Müdafiə Nazirliyinin təlim-mərkəzlərində və hərbi hissələrdə “dəqiqəlik sükut”la başlayır, Dövlət himni səsləndirilir, şəhidlərin xatirəsi yad edilir.
Mədəni və ictimai tədbirlər: Hərbi hissələrdə kitab-foto sərgiləri, sənədli film nümayişləri, “Əsgərə Salam” sosial aksiyası, gənclər üçün tədbirlər keçirilir.
Xalqın orduya olan münasibəti və dəstəyi
“Əsgərə salam” aksiyası: 25–26 iyun tarixində sosial şəbəkələrdə #esgeresalam həştəqi ilə geniş yayılan bu aksiyada minlərlə insan hərbi salam vəziyyətində şəkillər paylaşaraq ordunun şəxsi heyətinə dəstək göstərir. Hərəkət hərbi-psixoloji münasibəti gücləndirir və orduda ruh yüksəkliyi yaradır.
Veteran və şəhid ailələri: Mərasim və tədbirlərdə müharibə veteranları, şəhid ailələri fəal şəkildə dəvət olunub iştirak edir; onlara xüsusi hörmət və diqqət göstərilir .
Regional dəstək tədbirləri: Hər bölgədə həm mədəni, həm də hərbi hissələrdə məzmunlu görüşlər keçirilir; bu tədbirlərdə yerli icra hakimiyyətləri, gənclər təşkilatları, məktəblər və ictimai qurumlar aktiv iştirak edir.[10]
Gənclər arasında vətənpərvərlik ruhunun aşılanması
Təhsil və sosial layihələr: “Böyük Qayıdış” Gənclər Təşkilatı kimi qurumlar əhatəli tədbirlər təşkil edir: çərçivəsində sənədli filmlər nümayiş olunur, məktəblilər şeir və çıxışlar edir, həmçinin kitab, foto sərgiləri keçirilir.
Müdafiə Nazirliyinin təlim-tədris sənədli layihələri: Hərbi hissələrdə gənc nəslin iştirakı ilə interaktiv tədbirlər — muzey ziyarətləri, konfranslar, dəyirmi masalar, kitab sərgiləri təşkil olunur .
Rəsmi çağırış və təbliğat: Tədbirlərdə vurğulanır ki, gənclər tarixi bilməli, milli dəyərlərə hörmət etməli və vətənpərvərlik ruhunu daxildə formalaşdırmalıdırlar.
Hər anı Azərbaycan tarixinə şanlı səhifə kimi yazılan 44 gün
Azərbaycan Silahlı Qüvvələri dövlətin müstəqilliyi və ərazi bütövlüyünün qorunmasında əvəzsiz rol oynayır. Tariximiz sübut edir ki, güclü ordu güclü dövlətin əsas dayağıdır. Xüsusilə 2020-ci ildə baş vermiş Vətən müharibəsi zamanı Azərbaycan Ordusunun göstərdiyi şücaət və peşəkarlıq, ölkəmizin öz torpaqlarını hərbi-siyasi və hüquqi baxımdan bərpa etmə gücünü nümayiş etdirdi. Bu zəfər həm regionda, həm də beynəlxalq aləmdə Azərbaycanın nüfuzunu artırdı və Silahlı Qüvvələrin strateji əhəmiyyətini bir daha sübuta yetirdi. Vətənin müdafiəsi təkcə əsgərin və zabitin borcu deyil — bu, hər bir vətəndaşın mənəvi və milli məsuliyyətidir. Gələcək nəsillərə vətənpərvərlik ruhunun ötürülməsi, onların milli kimlik və dəyərlərlə böyüməsi ordu quruculuğunun və ümumən dövlət təhlükəsizliyinin təməlini təşkil edir. Məktəblərdə, universitetlərdə, ailə tərbiyəsində və ictimai layihələrdə bu ruhun inkişafı cəmiyyətin həmrəyliyinə və müdafiə qabiliyyətinə töhfə verir. 26 İyun — Silahlı Qüvvələr Günü təkcə hərbi qələbələri qeyd etdiyimiz gün deyil, bu, xalq və ordu birliyinin, müstəqil dövlətimizin güc və qürur simvoludur. Hər il bu gün qeyd olunarkən şəhidlərimiz anılır, qazilərimizə ehtiram göstərilir və dövlətin təhlükəsizliyinə xidmət edən bütün hərbçilərimizin zəhməti təqdir olunur. Bu tarix, eyni zamanda, Azərbaycanın öz gələcəyini öz əli ilə qoruyacaq qədər güclü, iradəli və əzmli bir xalq olduğunu bütün dünyaya nümayiş etdirir. Azərbaycan Ordusu hər zaman güclü və qüdrətli olacaq. Bü gün Azərbaycan Silahlı Qüvvələri təcrübə, əməliyyat və qabiliyyət baxımından dünyanın ən güclü ordularından biridir. Günün 24 saatı kəsintisiz ilin 365 günü əməliyyat apara biləcək durumdadır. Azərbaycan Silahlı Qüvvələri köklü tariximizin hər mərhələsində olduğu kimi , bu gün də bağrından çıxdığı əsil bir millətin sevgisinə güvənən və dəstəyinə layiq olmaq üçün var gücüylə çalışmaqdadır. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti , Müzəffər Ali Baş Komandan cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Ordumuz 44 gün davam edən müharibənin gedişində möhtəşəm qələbələr qazandı. Torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsi Azərbaycan Ordusunun möhtəşəm qələbəsidir. Azərbaycan Silahlı Qüvvələri dünyanın hərb tarixinə yeni şanlı səhifələr yazdı. Azərbaycan ordusu yenilməz, möhtəşəm, peşəkar və güclüdür. Azərbaycan Ordusu regionun ən qüdrətli ordusudur. Tarix yazan rəşadətli Azərbaycan ordusudur. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Komandanı cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə 44 günlük Vətən müharibəsini Zəfərlə nəticələndirən Azərbaycan Ordusunda islahatların həyata keçirilməsi prosesi davam etdirilir, onun modernləşdirilməsi istiqamətində mühüm addımlar atılır. Vətən müharibəsi zamanı Qələbənin əldə olunmasında mühüm rolu olan xüsusi təyinatlıların fəaliyyəti onu deməyə əsas verir ki, bu qoşun növü keçirilən təlim və kurslar, eyni zamanda, qazandığı döyüş bacarıqları sayəsində qarşıya qoyulan tapşırıqları sürətlə və yüksək dəqiqliklə icra etmək qabiliyyətinə malikdir. Vətənin müstəqilliyi, ərazi bütövlüyü və vətənimizin azadlığı uğrunda şəhid olanları unutmur, şəhid olanlara Allahdan rəhmət diləyirəm. Allah bütün şəhidlərimizə rəhmət eləsin. Qazilərimizə can sağlığı versin. Şəhidlərimizin ruhu qarşısında baş əyirik!
Şanlı Azərbaycan ordusu, günün mübarək!” Şanlı tarixi yol keçən Azərbaycan ordusu quruluşunun 107-cü ilini şərəflə qeyd edir. Şanlı Azərbaycan ordusu, Azərbaycan xalqı səninlə fəxr edir!
Yaşasın Azərbaycan! Yaşasın Müstəqil Azərbaycan tarixinə şanlı günlər yazan lider, Qalib xalqın Qalib Prezidenti, Müzəffər ordunun Ali Baş Komandanı, dünya azərbaycanlılarının Lideri Cənab İlham Əliyev! Yaşasın Azərbaycan Ordusu!
Yaşasın Azərbaycan Xalqı! Eşq olsun Azərbaycan Ordusuna və Əsgərinə!
Bayrakları bayrak yapan üstündeki kandır, toprak eğer uğurunda ölen varsa vatandır.’
Şairin dediyi kimi , ‘Yaşamaz ölümü göze almayan
Zafer, göz yummadan koşana gider
Bayrağa kanının alı çalmayan/
Gözyaşı boşana boşana gider/
Kazanmak istersen sen de zaferi/

S.e.f.d., dos. Murtəza Həsənoğlu
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyası Siyasi İdarəetmə Fakültəsinin Dekanı