Yəqin ki, yaradıcı insanların ömür yolları qeyrilərindən bir qədər fərqli olmasaydı, güclü təbə malik olmazdılar. Elə söz sərrafları var ki, onların şəxsi həyatlarının xüsusi incə məqamları həmin sənətkarların həssas nöqtələrini özündə ehtiva edir.
Ədəbi ictimaiyyətdə daha çox ata-baba yurdu olan Qərbi Azərbaycan mövzusundan və Qarabağ müharibəsindən bəhs edən əsərləri ilə tanınan, 15 kitabın, 100-ə yaxın mahnının sözlərinin müəllifi, çağdaş poeziyamızın görkəmli nümayəndələrindən olan Nəsibə İsrafilqızı milli təəssübkeşliyi ilə seçilən sənət adamıdır. Onun “ Gözüm qaldı Ağrı dağda” şeirlər kitabı və “Vurğuna” şeiri ilə başlayan poeziya yolçuluğu bu günlərə qədər uğurlu bir məsafə qət edib.
Nəsibə xanımın yaradıcılığında fərqli mövzu sferaları qəribə bir tərzdə cəmləşir və bədii-estetik tərəfi ilə şairin ürək çırpıntıları kimi ifadəsini tapır. O, şeirlərində daxili dünyasını — sevincini, kədərini, təlatümünü, Tanrıya pənahını, müharibədən qalan izləri və qadın qəlbinin mürəkkəb psixologiyasını yığcam, aydın və səmimi ifadə tərzi ilə təqdim edir. Müəllifin duyğulara köklənən poetik dili oxucunu bir anda həm özünə çəkir, həm də düşündürür.
Nəsibə İsrafilqızının şeirləri kökünü, mayasını xalqdan, gücünü eldən-obadan, torpaqdan aldığına görə qüdrətli və əzəmətlidir. Bu yaxınlarda böyük əks-səda doğuran, qədim Oğuz yurdlarının ərşə dayanan hay-harayını yanıqlı bir ney səsinə döndərib qəlbimizi köz-köz edib yandıran, ruhumuzu bir yay kimi tarım çəkən, musiqi ilə vəhdətində qəlblərdə böyük Turanın yellərini əsdirən “Türksoy” şeirinin ardınca yazdığı “Qoşa hörük-Kürüm, Arazım” şeiri də oxucunu riqqətə gətirir, şairin uğurlu tapıntısı kimi diqqəti cəlb edir. Şeirin ilk oxusundan bu misraların ovqatına bürünürsən. Dünyanın gərdişinin neçə minillik axarında vaxtın içindən süzülərək yaranan şeir belə başlayır:
Mələklər əl çəkibdi yurdumun torpağına,
Bağçasına, bağına, dərəsinə, dağına.
Sinəsinə bəzəyi Tanrı özü veribdi,
Saçlarını oxşayıb, qoşa hörük hörübdü.
Bu misralarda həyatımızın ahəngi, insanın təbiətlə, təbiətin insanla birgəliyi və vəhdəti bədii mətnin nüvəsində hərəkətdədir. Burada insanın ucalığı təbiətin ucalığı ilə qoşalaşır və şeirin estetik qayəsini özündə təcəssüm etdirir.
Təbiət – Vətən- İnsan harmoniyası Nəsibə İsrafilqızının poeziyasında bütöv varlıq kimi bir-birinə qarışmış, çulğaşmış formada təzahür edir və onun şeiriyyətinin məzmununu təyin edir. Şair oxucusunu inandırır ki, sənətin məqsədi varlıqların zahiri görünüşünü deyil, daxili əhəmiyyətini təmsil etməkdir. Bu baxımdan mənəvi borcu bilib ömrün mənasına çevirdiyi vətəndaşlıq amalı onun qələminin daxili qatını təşkil edən maddə kimi əhəmiyyət daşıyır.
Vətən mövzusu qəlbi qübarlı Araz kimi şairənin ürəyinin başından yol salıb. Genetik yaddaşdan axıb gələn , irsən ulu nənə-babalardan keçən vətənpərvərlik hissləri şairənin lirik mənində dinamikləşir və həzin bir şəkildə dil açır. Müdriklərimizin yolunu seçən Nəsibə xanım öz yaradıcılığında yalnız dərdimizi dilə gətirməklə, ifadə etməklə kifayətlənmir, o, bu dərdləri yaşaya-yaşaya, qəlbində bəsləyə-bəsləyə doğmalaşdırır, qanından, canından keçirib müqəddəsləşdirir, vətənin qeyrətli insanlarının yenilməz obrazını yaradır:
Birinə Kür deyibdi, Xəzərimdi yatağı,
Nuruyla şəfəqlənir Azərbaycan torpağı.
Bizə salam gətirir, türkün ərənlərindən,
Borçalının qəhrəman sinə gərənlərindən.
Lirik əsərlərdə yenilik ruhu o vaxt diqqət kəsb edir ki, orada həyati müşahidə bədii materialın, poetik obyektin yeni cizgilərinə, görünməmiş tərəflərinə nüfuz etmiş olur. Bu sətirlərdə bir ruhun ümid axtarışı, bir ulusun yaddaşı danışır. Bu bir ovqat gündəliyi, ömür tərcümanlığıdır. Oxuduqca tanıyırsan, tanıdıqca düşünürsən, düşündükcə yaxınlaşırsan və dinləyirsən , dinlədikcə… öz səsini eşidirsən. … Kür kimi coşqun, Araztək məhzun, susqun bu səslə sən də Araz boyu hərəkət edir, Təbrizə boylanırsan. Diləyi, arzusu Zəngəzura dirənib dastana dönən şairin Kürlə Arazın qovuşağında bütöv Azərbaycan arzuları sular kimi çağlayır. Arazın mənəvi, coğrafı taleyinə düşən dərdini ürəyinə yük edən şairənin qələmi Azərbaycanın tərcümeyi-halına çevrilir:
Qoşa hörüklərimdən biri isə Arazdı,
Tale onun adına ayrılıq hökmü yazdı.
Dərdlər qalaq qalaqdı, onun can otağında
Ruhu pərvaz eyləyir Xəzərin qucağında.
Vətənin taleyi ömrümüzə çöküb, ruhumuza köçüb. Ayrılıq da sevdaya daxildirsə, onda ayrılıq möhnətini də vüsalı qədər qəlbimizdə daşımalıyıq. Şair yeni gələn nəsillərə yaddaşımızın yaralı səhifələrini vərəq-vərəq çevirib tarixdən ibrət götürməyə, ruhumuzu qılınc kimi həmişə ovxarda saxlamağa çağırır. Dərd təzə qalmazsa, əlacı tapılmaz:
Bəzən onun adına Ağrı çayı deyirlər,
Ayrılığın çəpəri, həsrət payı deyirlər.
Çox yarıbdı köksünü qanlı, qadalı illər,
Məftillərdən boylanır həsrət qoxulu güllər.
Bu sətirlər şeir yazmaq , söz qoşmaq xatirinə yazılmayıb. Bu sətirlərdə həyatın, reallığın, çəkilən əzab-əziyyətlərin, ağrıların, milyonların sağalmaz yaralarına çevrilən dərdlərin, bəlaların, müsibətlərin ifadəsi var. Nəsibə İsrafilqızının duyğulara köklənən poetik dili dərdimizdən mayalandığı, ağrı-acıları, həsrətimizi real boyalarla əks etdirdiyi üçün insanı düşündürür, düşündürməklə bərabər tariximizi araşdırıb nəticə çıxarmağa vadar edir,
Onun misralarında həm vətən sevginin nikbinliyi, həm də həsrətin səssiz fəryadı var. Tikanlı məftillər bağrımıza saplansa da, şair “Qoşa hörük-Kürüm, Arazım” şeirində Arazla Kürün suqovuşanında vüsalın simfoniyasını yaradır. Bu isə şair qəlbinin ümid qığılcımlarının şölələridir:
Kürü bağrına basır, çağlayanda, coşanda,
Sarmaşıqtək sarılır, öpür Suqovuşanda.
Tanrıdan nemət onlar, hopub torpağa, cana,
Nə gözəl yaraşırlar yurdum Azərbaycana
Hörüktək yaraşırlar bizim Azərbaycana!
Bu şeir böyük bir mənəvi coğrafiyanın öz nəfəsini bərpa etməsi, ruhi gücünü toparlaması kimi səslənir. Oxucu şairlə ortaq dilin, ortaq tarixin varisi olduğu üçün onunla eyni düşüncə kodlarının da daşıyıcısı olaraq bu şeirdən çox mətləblər anlayır, poetik sözdə əks olunan tarixi mənzərəni təsəvvürə gətirə bilir. Hər misrasında ilmə-ilmə, addım-addım Arazın, Kürün sahilində gəzən şair hiss və həyəcanların, duyğu və düşüncələrin assosiativ təsəvvür gücü ilə şeirinin ideya mövqeyini möhkəmləndirir. Şeirin sətirlərində həsrət körpülərini dağıdıb vətənin Şimalından Cənubuna ümid körpüsü salan Nəsibə İsrafilqızı bir zamanlar ustad Şəhriyarın etdiyi kimi qələmində Azərbaycanı birləşdirir, Arazın sularıtək titrəyən qəlbinin mətləbini- canının sözünü, sözünün də canının deyir.
Məhrux Dövlətzadə ,
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru,
ADPU-nun müəllimi