Azərbaycan Respublikasının Macarıstandakı səfiri Tahir Tağızadə bu ölkənin ən iri ingilisdilli informasiya-analitik orqanı olan “Daily News Hungary” portalına geniş müsahibə verib.
AZƏRTAC xəbər verir ki, nəşrin müxbiri iki dövlət arasında münasibətlərin demək olar bütün spektrini əhatə edən suallar verib. Diplomat həmin sualları cavablandıraraq qeyd edib ki, Azərbaycan Macarıstanı qardaş ölkə hesab edir. İki ölkənin ortaq tarixi köklərə, dəyərlərə və ənənələrə malik olmasını xüsusi vurğulayıb. T.Tağızadə deyib: “Macar millətinin əsasını təşkil edən on qəbilədən üçü türk mənşəli olub. Hətta belə bir ehtimal var ki, bu ölkənin adı “On-oqur” (“On ox”) sözlərindən əmələ gəlib. Bizans imperatorlarının macar qəbilələri konfederasiyasının birinci rəhbəri Arpada məktublarında ünvan sahibi “türk qəbilələrinin knyazı” adlandırılıb”.
Azərbaycan ilə Macarıstanı bir sıra sahələrdə əməkdaşlıq edən strateji tərəfdaşlar adlandıran səfir dünyanın ən gözəl paytaxtlarından birində Vətəni təmsil etmək üçün təyin olunmasını özünə böyük şərəf hesab etdiyini bildirib.
Səfirin fikrincə, macarlar və azərbaycanlılar arasında oxşar cəhətlər çoxdur. Tağızadə deyib: “Sizin xalqınızın qonaqpərvərliyi mənə öz həmvətənlərimizi xatırladır. Bir məqam xüsusilə xoşagələndir: hətta ilk dəfə qarşılaşdığın macar deyir ki, ona istənilən vaxt zəng vurmaq olar. Özü də həmin adam bu sözləri sadəcə nəzakət xatirinə deyil, tam səmimi deyir. Ölkənizin azərbaycanlılara, bizim tələbələrə və bizim diasporun üzvlərinə dostcasına münasibətini çox yüksək qiymətləndirirəm”.
İki lider arasında işgüzar dostluq münasibətlərini əməkdaşlıqda mühüm rol oynayan amil kimi səciyyələndirən səfir xüsusi vurğulayıb ki, hazırda Azərbaycan-Macarıstan parlamentlərarası işçi qrupunda sədrlik Milli Məclisin sədrinin birinci müavini səviyyəsində həyata keçirilir. Bu, Azərbaycanın və Macarıstanın ikitərəfli münasibətləri yüksək səviyyədə saxlamağa sadiq olmasını təsdiq edir. Səfir böyük məmnunluqla qeyd edib ki, pandemiyadan sonra həyat normal məcraya qayıdır, bu isə tədbirlər təşkil etməyə imkan verir. Fevralın əvvəlində Bakıda İqtisadi əməkdaşlıq üzrə Macarıstan-Azərbaycan Birgə Komissiyasının 8-ci iclası keçirilib. Macarıstanın xarici işlər və ticarət naziri Peter Siyartonun müşayiəti ilə 24 macar firmasının nümayəndələri Macarıstan-Azərbaycan biznes-forumunda iştirak ediblər. Azərbaycanlı diplomat macar şirkətlərini Qarabağda bərpa və yenidənqurma işlərinə cəlb etmək niyyətinin qəti olmasını təsdiq edib.
Bu yaxınlarda iki ölkə Azərbaycan ilə Macarıstan arasında diplomatik münasibətlər qurulmasının 30 illiyini qeyd edib. Şopron Universitetinin Botanika bağında ağacəkmə mərasimi keçirilib, Budapeştin mərkəzi rayonlarından biri olan Hunyadi meydanında isə fotosərgi açılıb. Mayın 27-də Budapeştdə Azərbaycan Respublikasının Müstəqillik Günü qeyd edilib. Respondent vurğulayıb: “Bizim həmin tədbirdə mən Macarıstan Milli Məclisinin sədrinin müavini, fəxri qonaq Şandor Lejakı salamlamaq şərəfinə nail oldum və onun sözləri məni bir daha inandırdı ki, Macarıstan bizim ikitərəfli münasibətlərə böyük əhəmiyyət verir. Biz qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığımızın daha da dərinləşəcəyinə ümid edirik.
Azərbaycan Respublikasının Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin dəstəyi ilə Budapeştdə açılmış Azərbaycan Evi barədə söhbət açan səfir qeyd edib ki, bu məkan təkcə Macarıstanda deyil, bütün Mərkəzi Avropa regionunda Azərbaycan diasporunun sıx birləşməsində mühüm rol oynayır. Azərbaycan Evində müntəzəm olaraq müxtəlif mədəni tədbirlər, dil kursları və Azərbaycanın əlamətdar günlərinə həsr edilmiş yığıncaqlar keçirilir. 2022-ci il aprelin 30-da burada “Erməni vandalizmi: işğaldan əvvəl və sonra” adlı fotosərgi təşkil edilib. Bundan əlavə, Ukraynadan qaçan azərbaycanlı qaçqınların yaşayış yerinə ehtiyacı olduğu dövrdə Budapeştdəki Azərbaycan Evi öz qapılarını onların üzünə açıb. Tağızadə deyib: “Biz həmvətənlərimizin və onların ailə üzvlərinin Azərbaycana təhlükəsiz getmələrinin təmin olunmasında sıx əməkdaşlıq etmişik”.
2022-ci il müzəffər Vətən müharibəsi haqqında sualı cavablandıran səfir deyib ki, Azərbaycan üçün təkcə müharibənin özündə qalib gəlmək deyil, həm də qəti sülhə nail olmaq vacib idi. O, Azərbaycanın azad edilmiş ərazilərində Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarının yaradılması haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanını xatırladıb. Tağızadə deyib: “Minalardan təmizləmə, bərpa və yenidənqurma prosesləri davam edir. Füzulidə cəmi 8 ay ərzində tikilib istifadəyə verilmiş aeroport artıq tam həcmdə fəaliyyət göstərir. Zəngilanda və Laçında daha iki hava limanı inşa prosesindədir. Şuşaya gedən “Zəfər yolu”nun tikintisi başa çatıb. Azad edilmiş ərazilərdə “ağıllı kəndlər” yaradılır. Bundan əlavə, Azərbaycan həmin regionlarda mövcud olan bərpaolunan enerji mənbələri potensialına diqqəti cəlb edir və “yaşıl” energetika konsepsiyasını həyata keçirməyə çalışır. Azad edilmiş ərazilərdə keçirilən tədbirlər bir növ lakmus kağızını xatırladır: belə tədbirlər ölkənin bütün ərazisində həyata keçiriləcək. Şuşada çoxsaylı tədbirlər keçirilir, bu şəhər Azərbaycanın mədəni paytaxtı kimi çoxəsrlik imicə malikdir. Şəhər işğaldan azad ediləndən sonra bu il ikinci dəfə orada “Xarıbülbül” musiqi festivalı keçirilib. Azərbaycanda yaşayan müxtəlif etnik qrupların nümayəndələri festivalda öz milli mahnı və rəqslərini təqdim ediblər. Biz Azərbaycan cəmiyyətinin multikultural xarakterini və Azərbaycanın bütün vətəndaşlarının etnik mənşəyindən və ya dini mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, onların hüquq və dəyərlərinə dərin hörmət bəslədiyimizi növbəti dəfə bütün dünyaya nümayiş etdirdik. Qeyd etmək lazımdır ki, 2023-cü ildə Şuşa bütün türk dünyasının mədəni paytaxtı, Macarıstanın Vesprem şəhəri isə Avropanın mədəni paytaxtı olacaq. Bununla əlaqədar, gələn il iki şəhər arasında əməkdaşlığın genişləndirilməsi nəzərdə tutulur”.
Ermənistan ilə Azərbaycan arasında onilliklər boyu davam etmiş münaqişə barədə söhbət açan diplomat vurğulayıb ki, münaqişə artıq keçmişdə qalıb. Ermənistan Azərbaycan tərəfindən irəli sürülən beş prinsip əsasında sülh müqaviləsini imzalamağa razılaşıb. Həmin prinsiplər bunlardır: bir-birinin suverenliyini, ərazi bütövlüyünü, beynəlxalq sərhədlərin toxunulmazlığını və siyasi müstəqilliyini qarşılıqlı tanımaq; bir-birinə qarşı ərazi iddiaları olmamasını qarşılıqlı təsdiq etmək və gələcəkdə belə iddialar təqdim edilməyəcəyi barədə hüquqi öhdəliklər götürmək; bir-birinin ərazi bütövlüyünə və ya siyasi müstəqilliyinə qarşı BMT-nin Nizamnaməsinin məqsədləri ilə bir araya sığmayan hər hansı başqa üsulla güc tətbiq etməyin və ya tətbiq etmək barədə hədələməyin yolverilməzliyi; dövlət sərhədinin delimitasiyası və demarkasiyası, diplomatik münasibətlər qurulması; nəqliyyat kommunikasiyalarının açılması, yeni kommunikasiyalar qurulması və qarşılıqlı maraq doğuran başqa sahələrdə əməkdaşlıq.
Tağızadə gələcək sülh müqaviləsinin Azərbaycan tərəfindən təklif edilmiş və Ermənistan tərəfindən qəbul olunmuş əsas prinsiplərini işıqlandırmaqdan əlavə, sərhədlərin delimitasiyası məsələsinə də toxunaraq xatırladıb ki, delimitasiya komissiyasının tərkibi barədə iki ölkə arasında razılıq əldə edilib. Səfir deyib: “Biz regional inteqrasiyanı və dinc inkişafı dəstəkləyirik. Ümidvaram ki, Ermənistan da Cənubi Qafqazdakı bütün dövlətlərin bundan sonrakı sosial-iqtisadi inkişafına şərait yaradacaq regional infrastruktur və enerji layihələrinə qoşulmağı qərara alacaq. Təəssüf ki, son vaxtlar Ermənistanda bəzi müxalifətçi qüvvələr özlərinin tamahkar daxili siyasi məqsədlərini əsas götürərək yenidən bütün regionun təhlükəsizliyinə təhdid edən şüarlar irəli sürməyə başlayıblar. Lakin bir fakt ümid doğurur ki, Şarl Mişelin iştirakı ilə üçtərəfli görüşdən sonra mayın 24-də iki dövlətin sərhədində delimitasiya komissiyasının birinci iclası keçirilib”.
Diplomat Ukraynada münaqişə mövzusuna toxunaraq qeyd edib ki, Azərbaycan bu ölkənin suverenliyini və ərazi bütövlüyünü tamamilə və qeyd-şərtsiz dəstəkləyir. Müharibə başlayandan bəri Azərbaycan Ukraynaya dəfələrlə humanitar yardım göstərib, o cümlədən karbohidrogenlər tədarük edib.
2022-ci il fevralın 22-də Rusiya Federasiyasının və Azərbaycan Respublikasının liderləri “Azərbaycan Respublikası ilə Rusiya Federasiyası arasında Müttəfiqlik Qarşılıqlı Fəaliyyəti haqqında” Bəyannamə imzalayıblar. Bəyannaməyə müvafiq olaraq, “Rusiya Federasiyası və Azərbaycan Respublikası öz münasibətlərini müttəfiqlik qarşılıqlı fəaliyyəti, iki ölkənin müstəqilliyinə, dövlət suverenliyinə, ərazi bütövlüyünə və dövlət sərhədlərinin toxunulmazlığına qarşılıqlı hörmət əsasında qururlar”. Azərbaycanın ikitərəfli münasibətlərində həmişə olduğu kimi, bu sənəd də hər hansı üçüncü ölkəyə qarşı yönəlməyib və yalnız Rusiya ilə Azərbaycanın münasibətlərinə aiddir.
Macar nəşrinin respondenti qeyd edib ki, Ukraynada müharibə həm də çox böyük humanitar ölçüyə malikdir. Hərbi əməliyyatlar nəticəsində çoxsaylı insanlar Ukraynadan qonşu ölkələrə qaçıblar. Macarıstan 500.000-dən 700.000-ə qədər qaçqın qəbul edib. Təqribən 1500 nəfər səfirliyin kanalları vasitəsilə sağ-salamat Bakıya göndərilib. Bu insanlar arasında Ukraynada yaşayan Azərbaycan vətəndaşları, onların ailə üzvləri, habelə Azərbaycan mənşəli ukraynalılar olub. Səfir “WizzAir” şirkətinə, Macarıstanın qeyri-hökumət təşkilatlarına, dövlət müəssisələrinə və qiymətli kömək göstərənlərin hamısına təşəkkürünü bildirib.
Tağızadə Macarıstanın enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində Azərbaycanın mühüm rolunu da qeyd edib. O xatırladıb ki, Birgə Komissiyanın son iclasında Macarıstan XİN rəhbəri Peter Siyarto 2023-cü ilin axırlarından başlayaraq, Cənubi Avropadan keçməklə Azərbaycandan təbii qaz idxalı barədə aparılan danışıqlardan söhbət açıb. Müharibə alternativ enerji mənbələrinə, neftin və qazın Avropa İttifaqına çatdırılmasının alternativ marşrutlarına ehtiyacı gücləndirib. Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan özünün neft-qaz ehtiyatlarının ixracını siyasi vasitə hesab etmir. Bu, əsasən kommersiya məsələsidir. Daha bir mühüm məqam ondan ibarətdir ki, Avropa ölkələri neftin və qazın yeni mənbələrini axtarmaqla bərabər, həm də bərpaolunan enerji mənbələrinə sərmayə qoyurlar. Macarıstan özünün təbii qazdan asılılığını nüvə enerjisinə investisiya qoyulması yolu ilə azaltmağı mümkün hesab edir. Bununla əlaqədar, Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazilərində mövcud olan bərpaolunan enerji potensialı Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan arasında, həmçinin Macarıstanla Azərbaycan arasında “enerji dialoqu” çərçivəsində yeni əməkdaşlıq sahəsi ola bilər. Eyni zamanda, Xəzər hövzəsi “REPowerEU” layihəsinin həyata keçirilməsində və gələcəkdə təbii qaz tədarükünün şaxələndirilməsində mühüm rol oynaya bilər”.
Səfir müsahibəsinin sonunda azərbaycanlılarla macarların ortaq dəyərlərə və baxışlara malik olmasını bir daha qeyd edib. “Bizim nitqimiz tamamilə fərqli səslənir, lakin oxşar sözlər və cümlələrin oxşar strukturlarını tapmaq olar. Macar dili öyrənilməsi asan olan dil deyil”, – deyə etiraf edən diplomat Papa Fransiskin bu yaxınlarda Macarıstanda səfərdə olarkən macar dili barədə yumoristik kəlamını xatırlayıb: “Səmada nə üçün macar dilində danışacağıq? Ona görə ki, bu dilin öyrənilməsinə əbədiyyət qədər vaxt lazımdır!”
Nəhayət, Tağızadə Avropanın ən gözəl paytaxtlarından biri olan Budapeştə valeh olduğunu da gizlətməyib. O deyib: “Bu məsələnin müzakirəyə ehtiyacı yoxdur. Gödeldəki Kral sarayı, Villani və Sikloşadakı ucsuz-bucaqsız üzümlüklər və Sentendrenin əyri-üyrü gözəl küçələri məni heyran etdi”.