Dosent Mürtəza Həsənoğlu Cumhuriyyət bayramından yazdı
Oktyabrın 29-u Türkiyədə Cümhuriyyət (Respublika) bayramıdır.
Bu gün qardaş Türkiyədə ölkənin ən böyük bayramı – Cümhuriyyət Günü qeyd olunur. Hər il oktyabrın 29-da türk xalqı əsas milli bayramını – Respublika Gününü qeyd edir. Qurtuluş savaşında türk millətinin varlıq mübarizəsi Qazi Mustafa Kamalın başçılığı ilə Türkiyə Cümhuriyyətinin qurulması ilə yekunlaşdı. 1923-cü il oktyabrın 29-u Türkiyədə cümhuriyyətin elan olunduğu gündür. Bu gün milli bayramdır. 1923-cü il oktyabrın 29-da yeni türk dövləti cümhuriyyət elan edildi. Qazi Mustafa Kamal Atatürk türk millətinin ortaq dəyəri, şərəf rəmzi, Türkiyə Cümhuriyyətinin əbədi qurucusudur. Onun böyük mübarizə yolu ilə qurduğu və dirçəltdiyi qalıcı əsərlər və irslər daha da güclü şəkildə qorunub saxlanılacaq və istismarçılara heç şübhəsiz ki, şans verilməyəcək. Mustafa Kamal Atatürk türk millətinin və türk tarixinin simvoluna çevrilmiş uca şəxsiyyətdir. Türkiyə Respublikası milli və unitar dövlətdir. Yekun hökm 29 oktyabr 1923-cü ildə çıxarılıb və 29 oktyabr 2023-cü ildə təsdiq edilib. Məna və məzmununu Qazi Mustafa Kamal Atatürkün “Mənim ən böyük əsərim” kəlməsi ilə ümumiləşdirdiyi Türkiyə Cümhuriyyəti zalıma qorxu, məzlumun etimadına, milli birlik və həmrəyliyin təminatına çevrilmişdir. Cümhuriyyət demokratiyanın və milli iradənin sabitliyi, iradəsi və ləyaqəti deməkdir. Tariximizə zəfərlərlə tac qoyan əziz şəhidlərimizi rəhmətlə yad edir, qazilərimizə minnətdarlığımızı bildiririk. 29 Oktyabr Respublika Gününün mənası və əhəmiyyəti nədir? Cümhuriyyət nə vaxt elan edilib? 29 oktyabr 1923-cü ildə Türkiyə Böyük Millət Məclisi (TBMM) tərəfindən Cümhuriyyətin elan edilməsi şərəfinə Respublika Günü hər il ölkə daxilində tədbirlərlə böyük coşğu ilə qeyd olunur. 29 oktyabr Türkiyə Respublikasının elan edildiyi gündür və hər il Türkiyədə Respublika Günü kimi qeyd olunur. Respublika Günü, Türkiyənin müasir bir millət-dövlət kimi qurulduğu və Osmanlı İmperiyasının sona çatdığı 1923-cü ildə Mustafa Kamal Atatürk tərəfindən elan edilmiş Türkiyə Respublikasının qurulması və milli bayramdır. 29 oktyabr Respublika Gününün mənası və əhəmiyyəti budur.
Milli İstiqlal və Suverenlik: Respublika Günü Türkiyənin müstəqilliyini və suverenliyini simvolizə edir. Birinci Dünya Müharibəsindən sonra Türkiyə işğal olunmuş bir ölkə kimi çətin bir dövr yaşadı. Mustafa Kamal Atatürkün rəhbərlik etdiyi İstiqlal Müharibəsi xarici işğalı dəf etdi və türk millətinin suverenliyini bərpa etdi.
Dünyəvi və Demokratik Respublika: Respublika Türkiyənin idarəetmə formasını müəyyən edir. Dünyəvilik və demokratiya prinsiplərinə əsaslanan dövlət quruluşu quruldu. Din və dövlət ayrıldı və demokratik dəyərlərə əsaslanan idarəetmə sistemi quruldu.
Sosial Transformasiya: Respublika dövrü Türkiyə cəmiyyətində böyük sosial dəyişikliklərə səbəb oldu. Təhsil, qadın hüquqları, hüquq, dil və mədəniyyət kimi sahələrdə islahatlar həyata keçirildi. Türkiyə cəmiyyəti müasirləşməyə və Qərb standartlarına yaxınlaşmağa başladı.
29 Oktyabr Respublika Günü türk tarixinin fədakar və strateji dirçəlişi, türk və dünya tarixinin gedişatını dəyişdirən, hər səhifəsi şəhidlərin qanı ilə yazılmış bir tarixdir. Türklər həmişə öz istiqlalına, istiqlaliyyətinə sadiq bir xalq olublar. Türk tarixi zəfərlərlə doludur. İstiqlal savaşımızın zəfərinin qazanılmasında və yeni dövlətimizin qurulmasında öndə gedən bütün qəhrəmanlarımızı, başda qəhrəmanlıq dastanı yazan və tariximizə bu qürurverici günü yaradan Qazi Mustafa Kamal Atatürk başda olmaqla, bütün qəhrəmanlarımızı rəhmət, minnətdarlıq və hörmətlə yad edirəm. Şanlı Türk Ordusunun bütün üzvlərini minnətdarlıqla anıram. Cümhuriyyət bir xalq olaraq ortaq məxrəcimiz və ortaq ehtirasımızdır. Türkiyə Cümhuriyyətinin doğum günü bütün türk dünyasında coşqu ilə qeyd olunur. Ulu Öndər Mustafa Kamal Atatürklə bərabər böyük türk millətinin qurduğu Türkiyə Cümhuriyyətinin 102-ci ildönümünün həyəcanını və qürurunu yaşayırıq. Türkiyə Cümhuriyyəti əbədi qalacaq. Başda Qazi Mustafa Kamal Atatürk olmaqla, Qurtuluş Döyüşündə bu vətən uğrunda canlarını fəda etmiş əziz şəhidlərimizi rəhmətlə yad edir, 29 Oktyabr Böyük Türk millətinin Cümhuriyyət bayramını qeyd edirəm. Qurtuluş savaşının qəhrəmanları Qazi Mustafa Kamal Atatürkə və dəyərli şəhidlərimizə Uca Allahdan rəhmət diləyirəm. Mustafa Kamal Atatürk Cümhuriyyət fəlsəfəsini belə izah edirdi: “Cümhuriyyət xüsusilə kimsəsizlərin kimsəsidir”. “Ey yüksələn yeni nəsil! Gələcək sizindir. Cümhuriyyəti biz qurduq, onu davam etdirəcək də sizsiniz”. Ulu Öndər Qazi Mustafa Kamal Atatürkün dediyi kimi, “Türk Millətinin təbiətinə və şüarına ən uyğun hökumət respublika hökumətidir”. Respublika insan ləyaqətinə və təbiətinə ən uyğun rejimdir. Respublika daxilində fərqli mədəniyyətlər, inanclar və ideyalar qorunur və beləliklə, fərdlərə daha demokratik və yaşana bilən bir ölkədə yaşamaq imkanı verilir.
Qazi Mustafa Kamal Atatürkün Türkiyə Cumhuriyyətinin 10-cu ildönümündəki çıxışı: «Bu gün Sovet İttifaqı bizim dostumuz, qonşumuz və müttəfiqimizdir. Bu dostluğa ehtiyacımız var. Lakin sabah nə olacağını bu gün heç kim müəyyən edə bilməz. Osmanlı kimi, Avstriya – Macarıstan kimi parçalana bilər, kiçilə bilər. Bu gün əlində bərk-bərk tutduğu millətlər qonşularından qaça bilər. Dünya yeni bir müvazinətə keçə bilər. O zaman Türkiyə nə edəcəyini bilməlidir. Bizim bu dostumuzun idarəçiliyi altında dili bir, ortaq inanc , mahiyyəti bir qardaşlarımız vardır. Onlara sahib çıxmağa hazır olmalıyıq. Susaraq o günü gözləmək lazım deyil, hazır olmaq lazımdır. Millətlər buna necə hazırlaşırlar, mənəvi körpüləri möhkəm saxlayırlar. Biz bir körpüyük. İnam bir körpüdür, xaric bir körpüdür. Köklərimizə qayıtmalı və hadisələri bölən tariximizin içində bütövləşməliyik. Onların bizə yaxınlaşmasını gözləyə bilmərik. Bizim onlara yaxınlaşmağımız lazımdır»
Ümummilli lider Heydər Əliyev Türkiyə-Azərbaycan əlaqələrini başladan, sağlam sarsılmaz körpüsünü quran, “Tək millət, iki dövlət” anlayışını inşa edən lider kimi anılır.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev iki ölkə arasında münasibətlərin mövcud vəziyyətini belə dəyərləndirib: “Türkiyə-Azərbaycan əlaqələri indi ən yüksək səviyyədədir. Bu əlaqələr strateji xarakter daşıyır, dostluq, qardaşlıq prinsiplərinə əsaslanıb. Bizi birləşdirən həm tarixi köklər, həm mədəni əlaqələr, bizim keçmişimiz və bugünkü siyasi maraqlarımızdır.”
Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan , “Biz eyni bayrağın kölgəsində dua edən, eyni istiqlal üçün can verən bir millətin iki dövləti, tək ürək daşıyan övladlarıyıq.
Bu gün Türkiyə xalqı İstiqlaliyyət, Zəfər bayramını qeyd edir. Türklər üçün bu gün birlik, həmrəylik, qardaşlıq, sevinci, uğurları paylaşmaq bayramdır. Qardaş Türkiyə üçün əlamətdar olan bu bayram Azərbaycan xalqı üçün də əlamətdar və əzizdir. Cümhuriyyət bayramın, 102 yaşın mübarək olsun, Türkiyə!
“Tək Millət – İki Dövlət olaraq sonsuza qədər qalacağıq!
s.e.f.d., dos. Murtəza Həsənoğlu,
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyası,
Siyasi İdarəetmə fakültəsinin dekanı